ફિઝી ડ્રિન્ક્સ, ક્રિસ્પ્સ, પેસ્ટ્રીઝ, પ્રોસેસ્ડ સ્પ્રેડ્સ, ચિપ્સ, સીરીઅલ્સની શરીર પર કેવી અસર?

આપણે જે પણ ખોરાક લઈએ છીએ તેની શરીર પર ચોક્કસ પ્રકારે સારી અથવા નરસી અસર થતી હોય છે, વર્તમાનકાળમાં પ્રોસેસ્ડ ફૂડ્સનો ઉપયોગ વધી રહ્યો છે અને શરીર માટે તે જોખમી બની રહે છે. કાર્ડિઓવાસ્કુલર રોગો, સ્ટ્રોક, ડાયાબિટીસ, લોહીના ઊંચા દબાણ જેવાં રોગો માટે આ પ્રકારનો ખોરાક કારણભૂત બને છે. પ્રોસેસ્ડ અને અલ્ટ્રા પ્રોસેસ્ડ ખોરાકને લાંબા સમય સુધી સાચવી રાખવા તેમજ સ્વાદ અને સોડમ વધારવા વધુપડતી ખાંડ, મીઠું, પ્રીઝર્વેટિવ્ઝ સહિતના રસાયણો ઉમેરાય છે જે શરીર માટે હાનિકારક અને જોખમી બને છે. આપણે સાચવીશું તો શરીરનું સ્વાસ્થ્ય જળવાશે. નાસ્તા અને ભોજનમાં તાજા ફળ, લીલાં શાકભાજી અને આખાં અનાજ ખાવા હિતાવહ છે.

• ફિઝી ડ્રિન્ક્સઃ આપણે તરસ લાગી હોય કે ન લાગી હોય ત્યારે પાણી પીવાના બદલે ફિઝી એટલે કે ઉભરાવાળા પીણા પીવાનું વધુ પસંદ કરીએ છીએ. કોલા જેવાં આવા ડ્રિંક્સમાં ખાંડનું ભરપૂર પ્રમાણ હોય છે. NHS ના જણાવ્યા અનુસાર, એક કોલાના કેનમાં 9 ક્યૂબ્સ જેટલી ખાંડ હોઈ શકે છે, જે આપણે દરરોજ ખાવી જોઈએ તેનાથી ઘણી જ વધુ છે. આનાથી વજન વધે છે, દાંત ખરાબ થાય અને સ્થૂળતાની સમસ્યા સર્જાય છે, ડાયાબિટીસ, હાઈ બ્લડ પ્રેશર અને સ્ટ્રોકનું જોખમ વધે છે. કૃત્રિમ મીઠાશ ધરાવતા ડાયેટ ડ્રિન્ક્સ પણ સ્વાસ્થ્ય માટે સારા નથી. ગત વર્ષે JAMA Network Journalની વૈશ્વિક સમીક્ષામાં જણાવાયું હતું કે જે યુવા વયસ્કો દરરોજ ખાંડવાળા એકથી વધુ સોફ્ટ ફિઝી ડ્રિંક્સનું સેવન કરે છે તેમને સ્થૂળતાનો શિકાર થવાની શક્યતા વધુ છે. કેનેડાની મેકમાસ્ટર યુનિવર્સિટી અને યુનિવર્સિટી ઓફ ગેલવેનો અભ્યાસ કહે છે કે ખાંડ ધરાવતા ફિઝી ડ્રિંક્સ સ્ટ્રોકની સંભાવના 22 ટકા વધારી દે છે. કેટલાક કાર્બોનેટેડ ડ્રિંક્સની ખાંડ તમારા મુખના બેક્ટેરિયા સાથે પ્રતિક્રિયા કરીને એસિડ બનાવે છે જે દાંતના ઇનેમલ પર હુમલો કરે છે. આથી જ ડોક્ટરો પણ ફિઝી ડ્રિંક્સ ઓછા પીવાં અને પાણી વધારે પીવાની સલાહ આપે છે.
• ક્રિસ્પ્સઃ બ્રિટિશ હાર્ટ ફાઉન્ડેશને 2006માં એક ઝુંબેશ ચલાવી ચેતવણી આપી હતી કે દરરોજ એક પેકેટ ક્રિસ્પ્સ ખાવાથી દર વર્ષે વધારાનું લગભગ પાંચ લિટર કૂકિંગ ઓઈલ તમારા શરીરમાં રેડાય છે. તેમાં વધુપડતું (25 ગ્રામની થેલીમાં આાશરે 0.35 ગ્રામ) મીઠું પણ હોય છે જેનાથી લાંબા ગાળાના સ્વાસ્થ્ય માટે જોખમી તેમજ સ્ટ્રોક અને હૃદય રોગના કારણ સમાન ઊંચુ બ્લડ પ્રેશર થાય છે. ક્રિસ્પ્સમાં કેન્સરનું જોખમ વધારતું એક્રીલામાઇડ નામનું ઝેરી રસાયણ પણ હોય છે. બ્રિટિશ હાર્ટ ફાઉન્ડેશને આપેલી ચેતવણી આજે પણ ધ્યાનમાં રાખવા જેવી છે. આપણે દર સપ્તાહે સરેરાશ 66 ગ્રામ, અથવા બે પેકેટથી થોડું વધુ ક્રિસ્પ્સ ખાઈએ છીએ તેનાથી શરીરને આવશ્યક ન હોય તેવી વધારાની કેલરી મળે છે અને શરીર સ્થૂળ બનવા સાથે અનેક રોગોનું ઘર થતું જાય છે.
• પેસ્ટ્રીઝઃ ક્રોઇસન્ટ, ડેનિશ પેસ્ટ્રી કે સિનામન બન જેવી વસ્તુઓ દરરોજ ખાવાથી માત્ર 4 અઠવાડિયામાં હૃદયની બીમારીનું જોખમ વધે છે. પેસ્ટ્રીઝમાં ખરાબ ચરબી અને ઝેરી રસાયણો હોય છે, જે શરીરમાં સોજા-બળતરા કરે છે. આનાથી હૃદય રોગ, ડાયાબિટીસ અને કિડનીની સમસ્યાઓ થઈ શકે છે. જર્નલ ઓફ ધ અમેરિકન કોલેજ ઓફ ન્યુટ્રિશનમાં પ્રકાશિત અભ્યાસ અનુસાર પેસ્ટ્રીઝમાં ખાંડ અને ચરબી ઊંચા તાપમાને શેકાવા સમયે ટ્રાન્સ ફેટ્સ અને હાનિકારક પેરોક્સાઈ્ડ્સ જેવા ખતરનાક પદાર્થો બનાવે છે. પેસ્ટ્રીઝમાં ફળો, શાકભાજી અને આખા અનાજ જેવા ઓછા પ્રોસેસ્ડ ખોરાક કરતાં 10થી 50 ગણા વધુ હાનિકારક સંયોજનો એડવાન્સ્ડ ગ્લાયકેશન એન્ડ પ્રોડક્ટ્સ (AGEs) હોય છે, જે શરીરને ઝડપથી નુકસાન કરે છે. ગત સપ્ટેમ્બરમાં યુરોપિયન સોસાયટી ઓફ કાર્ડિયોલોજી કોંગ્રેસમાં યુનિવર્સિટી ઓફ ઓક્સફર્ડ દ્વારા રજૂ કરાયેલા અભ્યાસ અનુસાર દરરોજ બટરી પેસ્ટ્રી ખાવાથી ચાર સપ્તાહમાં ગંભીર હૃદય સમસ્યાઓનું જોખમ વધી શકે છે.
• પ્રોસેસ્ડ સ્પ્રેડ્સઃ બ્રિટિશરો દર વર્ષે સનફ્લાવર, ઓલિવ ઓઇલ કે અન્ય વનસ્પતિજન્ય તેલોમાંથી બનાવાયેલા સહિત 120 મિલિયન કિલોગ્રામ સ્પ્રેડ્સનો વપરાશ કરે છે. તેમાં રહેલી ચરબીનું ઊંચુ પ્રમાણ હૃદય અને શરીરને નુકસાન કરી શકે છે. આ સ્પ્રેડ્સમાં શરીરમાં સોજા-બળતરા ફેલાવનાર ઓમેગા-6 ચરબી વધુ હોય છે તેમજ રંગ, ફ્લેવર અને એડિટિવ્ઝ પણ હોય છે જે સ્વાસ્થ્યને નુકસાનકારી છે. યુકેમાં વેજિટેબલ ઓઈલ્સને સ્પ્રેડ્સમાં રૂપાંતરિત કરવા આંશિક હાઈડ્રોજનેશન પ્રોસેસ નહિ પરંતુ, ઇન્ટેરેસ્ટરિફિકેશન પ્રક્રિયા કરાય છે. જે કાર્ડિયોવેસ્ક્યુલર રોગના જોખમ અને લિપિડ મેટાબોલિઝમ પર પ્રતિકૂળ અસરો સર્જે છે. રેપસીડ અથવા સૂરજમુખી તેલમાંથી બનાવેલા પ્લાન્ટ સ્પ્રેડ્સમાં ઓમેગા-6 ફેટી એસિડ્સનું પ્રમાણ વધારે હોઈ શકે છે જેનાથી સંભવિતપણે મગજ અને કાર્ડિયોમેટાબોલિક સ્વાસ્થ્યને નુકસાન પહોંચે છે. કોઈ પણ પ્રકારના સ્પ્રેડ્સમાં પ્રિઝર્વેટિવ્ઝ, કલર, ફ્લેવર, અને ઈમ્લ્સિફાઈડ એડિટિવ્ઝ ઉમેરાયા હોય તેને અલ્ટ્રા પ્રોસેસ્ડ ફૂડ્ઝ (UPF) તરીકે વર્ગીકૃત કરવામાં આવે છે.
• ચિપ્સઃ આપણે જાણીએ છીએ કે ચિપ્સ સ્વાસ્થ્યપ્રદ ખોરાક નથી, પરંતુ તેનાથી તેના પ્રત્યેનું આકર્ષણ ઘટતું નથી. દર વર્ષે લગભગ 167 મિલિયન ફિશ અને ચિપ્સના પોર્શનનું સેવન થાય છે અને માર્કેટ રિસર્ચર કાન્ટારના આંકડા અનુસાર 7.4 મિલિયન લોકો સપ્તાહમાં એકવાર ફ્રોઝન ચિપ્સ ખાય છે. ફ્રોઝન ચિપ્સમાં ઓછું તેલ હોય છે, પરંતુ મીઠું અને એડિટિવ્ઝ હોય છે, જે સ્વાસ્થ્યને નુકસાન કરે છે. બટાકાને તેલમાં તળવામાં આવે ત્યારે તેમાંથી પાણી ઘટે છે અને તેલ શોષાય છે. શેકેલા એક બટાકામાં માત્ર 128 કેલરી અને 0.18 ગ્રામ ચરબી હોય છે જ્યારે આટલા જ વજનની ચિપ્સ લગભગ 431 કેલરી અને 20 ગ્રામ ચરબી પૂરા પાડે છે, શરીરમાં જરૂરિયાતથી વધુ કેલેરી લેવાય ત્યારે તે શારીરિક ચરબી સ્વરૂપે જમા થાય છે. બટાકા જેવા સ્ટાર્ચયુક્ત ખોરાકને તળવાથી ઝેરી રસાયણ એક્રીલામાઇડ (acrylamide) ઉત્પન્ન થાય છે. ઊંચા તાપમાને રાંધવામાં આવતા ખોરાકમાં પેદા થતા એક્રીલામાઇડ ચોક્કસ પ્રકારના કેન્સરને નોંતરે છે. અમેરિકન જર્નલ ઓફ ક્લિનિકલ ન્યુટ્રિશનમાં પ્રકાશિત અભ્યાસ અનુસાર જે લોકો સપ્તાહમાં બે વાર ચિપ્સ અને અન્ય પ્રકારના હેશ બ્રાઉન્સ જેવા તળેલા બટાકા ખાતા હતા, તેમનું અકાળે મૃત્યુનું જોખમ બમણું થયું હતું.
• બ્રેકફાસ્ટ સીરીઅલ્સઃ આપણે જાણીએ છીએ કે ‘સ્વાસ્થ્યપ્રદ અને પૌષ્ટિક’ તરીકે વેચાતાં ઘણા બ્રેકફાસ્ટ સીરીઅલ્સમાં ખૂબ ખાંડ હોય છે, જે સ્વાસ્થ્ય માટે સારા નથી. આમ છતાં, 85 ટકા બ્રિટનવાસીઓ સવારના નાસ્તા તરીકે રેડી-ટુ-ઈટ બ્રેકફાસ્ટ સીરીઅલ્સ ખાય છે. ઈન્ડસ્ટ્રિયલ પ્રોસેસમાંથી પસાર થતા મોટા ભાગના અલ્ટ્રા પ્રોસેસ્ડ ફૂડ્સમાં ખાંડ અને એડિટીવ્ઝ ઉમેરેલાં હોય છે અને ફાઈબર અત્યંત ઓછું હોય છે. આના પરિણામે આંતરડાને નુકસાન સાથે પેટની સમસ્યાઓ વધે છે. આવા નાસ્તા શેકાતી વખતે એક્રીલામાઇડ સહિત ઝેરી રસાયણો પેદા કરે છે જે DNAને નુકસાન કરે છે. અલ્ટ્રા પ્રોસેસ્ડ ફૂડ્સમાં કરાતી પ્રક્રિયાઓ સ્થૂળતા, મેટાબોલિક સિન્ડ્રોમ, ડાયાબિટીસ અને હૃદય રોગનું જોખમ વધારે છે. આવા અત્યંત રિફાઇન્ડ અને મીઠાશ સાથેના સીરિઅલ્સમાં વિટામિન્સ અને મિનરલ્સ ઉમેરાયાં હોય તો પણ વધુ ખાંડ અને ઓછાં ફાઈબરના કારણે શરીરને નુકસાન કરે છે.