સરમુખત્યાર ઈદી અમીનને ૧૯૭૯માં સત્તા પરથી ઉથલાવી દેવાયા તેમજ ટુંકા ગાળાઓ માટે વચગાળાની સરકારો રચાયા પછી પ્રેસિડેન્ટ મુસેવેની અને તેમના આર્મીએ ૧૯૮૬માં સત્તા હસ્તગત કર્યા પછી યુગાન્ડાની ઘણી કાયાપલટ થઈ છે અને તમામ ક્ષેત્રોમાં પ્રગતિના પંથે આગળ વધ્યું છે.
ઈદી અમીનના આર્મીએ એક મિલિયનથી વધુ યુગાન્ડાવાસીઓની કત્લેઆમ કરી તે લોહિયાળ સમયગાળા પછી મુસેવેનીના શાસનમાં મોટા ભાગે શાંતિ પ્રવર્તી રહી છે. આ બાબત મુસેવેની સરકાર વિશે ઘણું કહી જાય છે. ઘણી રીતે આ મુશ્કેલ રહ્યું હશે અને સરમુખત્યારશાહી પણ જણાઈ હશે પરંતુ, યગાન્ડાવાસીઓને વળતર સ્વરુપે શાંતિ અને નોંધપાત્ર આર્થિક પ્રગતિ સાંપડી છે. તાજેતરના સમયગાળામાં યુગાન્ડાની આર્થિક વૃદ્ધિ આશરે ૬.૫ ટકા જેટલી છે જેનાથી તેને વિશ્વના ભારે ઝડપથી વૃદ્ધિ પામી રહેલા ૨૦ અર્થતંત્રોમાં સ્થાન હાંસલ થયું છે.
યુગાન્ડા તેની અતિશય ફળદ્રૂપ ભૂમિ, નિયમિત વરસાદ અને ખનિજ અનામતો સાથે વિકાસની વિપૂલ તક ધરાવે છે. આસપાસના ચોતરફ જમીનથી ઘેરાયેલા રવાન્ડા, બુરુન્ડી, સુદાન અને કોંગો જેવા દેશો માટે યુગાન્ડા ઝડપથી વેપારકેન્દ્ર બની ગયું છે. યુગાન્ડાની વસ્તી આશરે ૪૫ મિલિયન છે ત્યારે તેના કન્ઝ્યુમર માર્કેટનું કદ આશરે ૧૫૦ મિલિયન જેટલું વિશાળ છે. યુગાન્ડા પાસે સ્થાપિત વેપારગૃહો, વિસ્તરી રહેલી ઉત્પાદક કંપનીઓ અને પ્રતિભાશાળી લોકોની વધી રહેલી વસ્તી છે. ઈસ્ટ આફ્રિકામાં યુગાન્ડા જ એકમાત્ર દેશ છે જ્યાં જેનરિક મેડિસિન્સનું ઉત્પાદન થાય છે.
તમને ઘણી વખત આસપાસના દેશોમાં હોટેલ્સ અને બિઝનેસીસમાં મિડલ મેનેજર્સ તરીકે સેવા આપતા યુગાન્ડન્સ અવશ્ય જોવા મળશે. દેશનું સર્વિસ સેક્ટર ૭.૬ ટકાના દરે ઝડપી વૃદ્ધિ કરી રહ્યું છે.
આજે પણ દેશના અર્થતંત્રમાં કૃષિક્ષેત્ર ૭૦ ટકાથી વધુ હિસ્સો ધરાવે છે. જોકે, આ સેક્ટર સુનિયોજિત થઈ શકે તો દેશના પ્રચંડ આર્થિક વિકાસમાં તે ઉદ્દીપક બની શકે છે. તમારે યુગાન્ડાની ખેતપેદાશોની વિશિષ્ઠ ગુણવત્તા અને સોડમ સમજવા માટે ત્યાંના એવોકાડો, પાઈનેપલ અને કસાવાનો સ્વાદ લેવાની જ જરુર છે. વર્તમાન વૃદ્ધિદરનું પ્રમાણ આશરે ૩.૮ ટકા જેટલું મંદ છે.
જોકે, વૈશ્વિક માપદંડોમાં યુગાન્ડા હજુ ગરીબની કક્ષાએ હોવાથી સાચા અર્થમાં પ્રગતિ સાધવા હજુ ઘણી દડમજલ કાપવાની છે. બેરોજગારીનો દર ૨.૪ ટકાનો છે. દેશની વસ્તીમાં ૭૫ ટકાથી વધુ લોકો ૩૦ વર્ષથી ઓછી વયના હોવાથી વિશ્વમાં સૌથી યુવાન દેશોમાં યુગાન્ડા એક ગણાય છે. યુવાનોમાં બેરોજગારીનું પ્રમાણ ઘણું ઊંચું હોવાથી આ માનવશક્તિના યોગ્ય ઉપયોગની ભારે સંભાવના રહેલી છે. હું જાણું છુ કે અન્ય આફ્રિકન દેશો સાથે સરખામણી કરવામાં આવે ત્યારે યુગાન્ડાવાસીઓ શૈક્ષણિક વિકાસમાં ઘણા આગળ છે. યુગાન્ડાની સ્કૂલ્સ અને યુનિવર્સિટીઓ આજે પણ અન્ય આફ્રિકન દેશોના વિદ્યાર્થીઓને આકર્ષવાની ખ્યાતિ ધરાવે છે.
નિખાલસતાથી કહીએ તો ઈદી અમીનના શાસનના વર્ષોને બાદ કરીએ ત્યારે આ દેશે વિવિધ ક્ષેત્રોના વ્યાપક ફલકમાં સારો વિકાસ સાધ્યો છે.
સામાન્યપણે યુગાન્ડા ઘણુ સલામત છે. ઈંગ્લિશ સિસ્ટમ અપનાવાઈ છે ત્યારે તેની કાનૂની વ્યવસ્થા ઘણી સંતુલિત છે. તાજેતરમાં સુધીર રુપારેલિયા જેવા બિલિયોનેર્સના કાનૂની કેસીસ તરફ નજર નાખીશું તો સમજાય છે કે યુગાન્ડામાં એશિયનો સાથે પણ ન્યાયપૂર્ણ કાનૂની સુનાવણી થાય છે.
આજના યુગાન્ડામાં તમામ સમાજ-સમુદાયોના લોકોને આદર મળે છે. તેમમે એશિયનોનું સ્વાગત કર્યું છે જેઓ સમૃદ્ધિના માર્ગે છે. સ્વદેશી યુગાન્ડાવાસીઓ અને એશિયનો સાથે રહીને સમૃદ્ધ થઈ રહ્યા છે અને આર્થિક પ્રગતિ હાંસલ કરી રહ્યા છે. હવે એશિયનોનું આર્થિક પ્રભુત્વ અગાઉના જેવું રહ્યું નથી. આ એક સારી બાબત છે. એશિયનો ઉદાર સખાવતો અને કોમ્યુનિટીને સહાય કરવાના ક્ષેત્રમાં ઘણા સક્રિય રહ્યા છે અને સાથોસાથ દેશના વિકાસમાં પણ યોગદાન આપી રહ્યા છે. પ્રમાણમાં જોઈએ તો એશિયનો યુગાન્ડામાં સૌથી મોટા ટેક્સપેયર્સ-કરદાતા છે.
યુગાન્ડા વિકાસમાર્ગે હરણફાળ ભરી રહ્યું છે તે નિહાળવામાં ખરેખર આનંદ આવે છે.
(લેખક સુભાષ ઠકરાર B com FCA FRSA, લંડન ચેમ્બર ઓફ કોમર્સના વાઈસ પ્રેસિડેન્ટ અને પૂર્વ ચેરમેન છે. તેઓ ચેરિટી ક્લેરિટી (www.charityclarity.org.uk) સંસ્થાના સ્થાપક ચેરમેન અને ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ ઈન્ટરનેશનલ ડિપાર્ટમેન્ટના કમિશનર પણ છે.)
