રક્ષાનું સૂત્ર બાંધીએ, મીઠા ઝઘડા યાદ કરીએ.
નાની-મોટી વાત પર લડીએ, મસ્તીમાં એકબીજાને ચીડવીએ.
આવો, આ બંધનને જાળવીએ, હૃદયના પ્રેમનો સ્પર્શ અનુભવીએ.
મીઠી યાદોને મનમાં સાચવીએ, રક્ષાબંધનનો તહેવાર ખુશીઓથી મનાવીએ.
રક્ષાબંધન, આ શબ્દ સાંભળતાં જ મનમાં એક મીઠી લાગણી ઉભરી આવે છે. આ ફક્ત એક તહેવાર નથી, પણ ભાઈ-બહેનના અતૂટ પ્રેમ, મસ્તી અને બાળપણની યાદોનું એક જીવંત કનેક્શન છે. આ દિવસે, બહેન ભાઈના કાંડા પર રાખડી બાંધે છે, અને ભાઈ તેની રક્ષા કરવાનું વચન આપે છે. પરંતુ આ ધાર્મિક વિધિઓ ઉપરાંત, આ તહેવારની એક મીઠી યાદભરી મજા તો ભાઈ-બહેન વચ્ચેના નાના-મોટા ઝઘડાઓ, શરારતો અને અજોડ સ્નેહમાં છુપાયેલી છે.
રક્ષાબંધનની સવાર, ભલે ભાઈ-બહેન આખો દિવસ એકબીજા સાથે ઝઘડતા હોય, પણ આ દિવસે બધું ભૂલી જાય. સવારે વહેલા ઉઠીને બહેન ભાઈને પૂજા કરવા માટે બોલાવે છે, અને ભાઈ નાટક કરીને સુઈ રહે છે. ‘મમ્મી, થોડું વધારે સુવા દેને...’ આખો દિવસ તો બસ આ બુમબરાડામાં જ જાય છે. આ તો દરેક ઘરમાં થતી મસ્તી છે. પછી શરૂ થાય છે ભાઈને મનાવવાનો સિલસિલો. ‘ચલને, જલ્દી તૈયાર થા, મને રાખડી બાંધવી છે.’ અને છેવટે, ભાઈ ઉભો થાય છે.
બચપણની વાત કરીએ, તો ભાઈ-બહેનની લડાઈઓ તો એક જુદી જ દુનિયા હતી. ‘ટીવીનું રિમોટ ક્યાં ગયું? તે લીધું છે ને!’ ‘ના, મેં નથી લીધું!’ અને પછી જે ચીસાચીસ થાય, તેમાં ઘરનું વાતાવરણ ગરમાઈ જાય. પણ જેવો મમ્મીનો ગુસ્સો ચાલુ થાય કે તરત જ બંને એકબીજાને બચાવવા તૈયાર થઈ જાય. ‘મમ્મી, એનો વાંક નહોતો, મારો વાંક હતો.’ આવી એક ઘટના તો લગભગ દરેકના જીવનમાં બની હોય છે.
એક વાર, બહેને ભાઈના કપડાં પર ગફલતમાં કોકનો ગ્લાસ ઢોળી દીધો હતો. ભાઈ ગુસ્સે થયો અને મમ્મી પાસે ફરિયાદ કરી. મમ્મીનો ગુસ્સો જોતાં, બહેન રડી પડી. પણ ભાઈએ તરત જ મમ્મીને કહ્યું, ‘એનો વાંક નથી, હું જ કબાટમાં કપડાં લેવા ગયો ત્યારે પડી ગયો હતો.’ તે દિવસે ભાઈએ પોતાની બહેનને મમ્મીના ગુસ્સાથી બચાવી લીધી. આ પ્રેમ જ તો સાચો સંબંધ છે.
શરારતોની વાત આવે ત્યારે, કયા ભાઈ-બહેન પાછળ રહે? ભાઈના મોબાઈલમાંથી તેના મિત્રોને મૂર્ખ બનાવતા મેસેજ મોકલવા, તેના ફેવરિટ કપડાં છુપાવી દેવા, કે પછી તેના રૂમમાં છુપાઈ જઇને તેને ડરાવવો. આ તો સાવ સામાન્ય વાત છે. પણ જ્યારે આ શરારતોનો બદલો લેવાનો સમય આવે, ત્યારે ભાઈ-બહેન વચ્ચેના ‘પ્રેન્કવોર’ની મજા જ કંઈક અલગ હોય છે. એક વાર, બહેને ભાઈના સ્કૂલ બેગમાં એક પ્લાસ્ટિકનો મોટો કીડો મૂકી દીધો. જ્યારે ભાઈએ બેગ ખોલી, ત્યારે તેની ચીસથી આખું ઘર ગાજી ઉઠ્યું. આવા તો ઘણા કિસ્સાઓ હોય છે જે સંબંધને વધુ મજબૂત બનાવે છે.
પ્રવાસની વાત કરીએ તો, ભાઈ-બહેન અને પરિવાર સાથેના પ્રવાસોની યાદો પણ ક્યારેય ભૂલાતી નથી. ક્યારેક કારમાં સીટ માટે ઝઘડવું, ક્યારેક એકબીજાના ભાગનું ખાવાનું ચોરીને ખાવું, અને ક્યારેક આખી રાત વાતો કરતાં-કરતાં સવાર કરી દેવી. ‘તું બહુ બોલ-બોલ કરે છે, થોડી વાર ચૂપ રહેને...’, ‘પહેલાં તું ચૂપ રહે, પછી હું રહીશ...’ આવા સંવાદો વગરનો કોઈ પ્રવાસ તો શક્ય જ નથી. આ બધી નાની-મોટી મજાક-મસ્તી, ઝઘડા અને મનમેળ જ સંબંધોની મીઠાશને વધારે છે.
રક્ષાબંધનનો દિવસ, ભલે ભાઈ-બહેન ભેટ-સોગાદોની વાત કરે, પણ તેના મૂળમાં તો બાળપણની યાદો અને અતૂટ પ્રેમ જ છુપાયેલો હોય છે. બહેનને ભાઈ પાસેથી ભેટમાં એક સારો ડ્રેસ કે મોબાઈલની આશા હોય, અને ભાઈને બહેન પાસેથી એક મીઠું સ્મિત અને તેના હાથની બનેલી રસોઈની આશા હોય. આ તહેવાર ફક્ત રાખડી બાંધવાનો નથી, પણ એકબીજાના જીવનમાં આનંદ અને પ્રેમનો રંગ ભરવાનો છે.
આ પવિત્ર સંબંધનું વર્ણન આપણા પ્રાચીન ગ્રંથોમાં પણ જોવા મળે છે. મહાભારતમાં દ્રૌપદીએ ભગવાન કૃષ્ણને રાખડી બાંધી હતી, જ્યારે કૃષ્ણએ સુદર્શન ચક્રથી પોતાની આંગળી કાપી નાખી હતી. આ પ્રસંગ પરથી જ રક્ષાબંધનનો મહિમા ઉભરી આવ્યો છે. સંસ્કૃતમાં એક સુંદર શ્લોક આ સંબંધનું મહત્વ સમજાવે છે:
येन बद्धो बली राजा दानवेन्द्रो महाबलः ।
तेन त्वां प्रतिबध्नामि रक्षे मा चल मा चल ।।
આ શ્લોકનો અર્થ છે કે ‘જે રાખડીથી દાનવોના રાજા બલિને બાંધવામાં આવ્યો હતો, તે જ રાખડી હું તને બાંધુ છું. હે રક્ષા! તું અચળ રહેજે.’ આ શ્લોક રક્ષાબંધનના પાવનબંધનને વધુ મજબૂત બનાવે છે.
આમ, રક્ષાબંધનનો તહેવાર ફક્ત એક ધાર્મિક વિધિ નથી, પણ ભાઈ-બહેનના અતૂટ પ્રેમ, બાળપણની યાદો અને મસ્તીનો એક અનોખો સંયોગ છે. આ દિવસે, આપણે બધા આપણા ભાઈ-બહેન સાથેના સંબંધને યાદ કરીએ છીએ, અને તેમની સાથેના દરેક પળને યાદ કરીને ખુશ થઈએ છીએ.
સંબંધોની મીઠાશ, મજાક અને પ્રેમ, આ જ તો છે રક્ષાબંધનનો અસલી જાદુ.
