યુક્રેનનું ‘ઓપરેશન સ્પાઇડર્સ વેબ’

રશિયા અને યુક્રેન વચ્ચે લશ્કરી સંઘર્ષ શરૂ થયાને ત્રણ વર્ષથી વધુ સમય વીતી ગયો છે. બંને પક્ષોએ એકબીજા પર ભીષણ હુમલા કર્યા છે. એકમેકને જાનમાલની ભારે ખુવારી વેઠવી પડી છે. ખાસ તો રશિયાએ યુક્રેનને માત્ર લશ્કરી નુકસાન જ પહોંચાડયું નથી, પરંતુ તેની લગભગ 20 ટકા જમીન પર પણ કબજો કરી લીધો છે. જોકે, આ સંઘર્ષે લગભગ 27 મહિના પછી એક નવો વળાંક લીધો છે.
યુક્રેને રવિવાર - પહેલી જૂને રશિયામાં પ્રચંડ ડ્રોન હુમલો કર્યો. ધોળા દિવસે 100થી વધુ ડ્રોન દ્વારા કરાયેલા હુમલામાં યુક્રેને રશિયાના લાંબા અંતરના 40 બોમ્બર વિમાનોનો ખાત્મો બોલાવી દીધો. આ બોમ્બર વિમાનો અણુ બોમ્બ વહન કરવામાં પણ સક્ષમ હતા. હુમલામાં રશિયાને આશરે 7 બિલિયન ડોલરનું જંગી નુકસાન થયાનું મનાય છે.
ડિફેન્સ એક્સપર્ટ સરઈ કુઝને યુક્રેન ટીવીને કહ્યું કે, ‘આખી દુનિયામાં અત્યાર સુધી આવું ગુપ્ત ઓપરેશન ક્યારેય નથી થયું. આ સ્ટ્રેટેજિક બોમ્બર્સ લાંબા અંતર સુધી હુમલો કરવા માટે સક્ષમ હતા. તેની સંખ્યા માત્ર 120 છે જેમાંથી અમે 40ને નિશાન બનાવ્યાં છે. આ એક અભૂતપૂર્વ આંકડો છે.’ નિષ્ણાતો માને છે કે યુક્રેન દ્વારા કરાયેલો આ હુમલો બીજા વિશ્વયુદ્ધ દરમિયાન થયેલા પર્લ હાર્બર હુમલા જેવો છે, જેમાં જાપાને અમેરિકાને મોટું નુકસાન પહોંચાડયું હતું. આ હુમલાથી રશિયાને ફક્ત લશ્કરી કે આર્થિક સ્તરે જ નહીં, પણ રાજદ્વારી સ્તરે પણ ભારે ફટકો પડ્યો છે. યુક્રેનના હુમલાને રશિયાની અંદર કોઈપણ દેશ દ્વારા કરાયેલો સૌથી મોટો હુમલો ગણાવાય છે.
રશિયામાં 4000 કિમી ઘૂસીને હુમલો!
યુક્રેનની સુરક્ષા એજન્સીઓનો દાવો માનીએ તો આ હુમલામાં રશિયાના એર મિસાઈલ લોન્ચર કાફલાનો 34 ટકા ભાગ નાશ પામ્યો છે. આ સ્થિતિમાં, એ જાણવું મહત્ત્વપૂર્ણ છે કે યુક્રેને રશિયાની અંદર 4,000 કિમી અંદર પ્રવેશીને હુમલો કેવી રીતે કર્યો? સામાન્ય રીતે ડ્રોનની રેન્જ એટલી લાંબા અંતરની નથી હોતી, તો યુક્રેનના ડ્રોન ચીન સરહદે આવેલા રશિયન એરબેઝ પર હુમલો કરવામાં કેવી રીતે સફળ થયા? આ હુમલામાં રશિયાને કેટલું નુકસાન થયું છે? જે ડ્રોન દ્વારા હુમલો કરાયો તેમાં એવું શું ખાસ હતું કે રશિયા તેમને તોડી ન શક્યું અને યુક્રેન ચોક્કસ સ્થળે હુમલા કરવામાં સફળ રહ્યું?
યુક્રેનના પ્રમુખ વોલોદિમીર ઝેલેન્સ્કીએ આ હુમલા અંગે ‘એક્સ’ પર પોસ્ટ કરીને કહ્યું કે હુમલામાં 117 ડ્રોનનો ઉપયોગ થયો હતો.. તેમણે કહ્યું હતું, ‘આ યુક્રેનનું સૌથી લાંબા અંતરનું ઓપરેશન હતું. રશિયાને ભારે નુકસાન થયું છે અને તે વાજબી પણ છે. યુક્રેનની આ કાર્યવાહી ઇતિહાસના પુસ્તકોમાં રહેશે.’
યુક્રેને આટલો મોટો હુમલો કર્યો કેવી રીતે?
• દોઢ વર્ષનું દીર્ઘ આયોજન: ઝેલેન્સ્કીએ કહ્યું કે રશિયા પર ડ્રોન હુમલાનું આયોજન 18 મહિના ને 9 દિવસ પહેલાં શરૂ થયું હતું. અમે રશિયન એરબેઝને ટાર્ગેટ કરવાનું નક્કી કર્યા બાદ ટીમે સમગ્ર યોજના ઘડી. આખો હુમલો યુક્રેન દ્વારા સ્વતંત્ર રીતે કરાયો હતો. આ નિવેદન પરથી સ્પષ્ટ થાય છે કે અમેરિકાને પણ આ હુમલા વિશે કોઇ અણસાર નહોતા. યુક્રેને આ જટિલ લશ્કરી કામગીરીને ‘ઓપરેશન સ્પાઈડર્સ વેબ’ નામ આપ્યું. આનું કારણ યુક્રેનના હુમલાનો વ્યાપ હતો, જે રશિયામાં હજારો કિલોમીટર દૂર પાંચ એરબેઝ પર એક સાથે કરાયા હતા.
• રશિયાના નાક તળે જ તૈયારીઃ આ હુમલો કરીને ખરેખર તો યુક્રેને રશિયાનું નાક કાપી લીધું છે એમ કહી શકાય. યુક્રેનની યોજના ફક્ત કિવમાં જ ઘડાઇ નહોતી, પરંતુ તેના જાસૂસોએ રશિયામાં બનાવી હતી. યુક્રેન કહે છે કે આ યોજના રશિયન ગુપ્તચર એજન્સીના મુખ્યાલયની નજીક બેસીને જ ઘડાઇ હતી. આ માટે, યુક્રેનિયન જાસૂસોએ રશિયન ગુપ્તચર એજન્સી FSBના પ્રાદેશિક મુખ્યાલય પાસે પોતાનું કેન્દ્ર સ્થાપ્યું હતું.
• રશિયામાં ડ્રોન ઘુસાડ્યાઃ રિપોર્ટ્સમાં દાવો કરાયો છે કે યુક્રેને આ ડ્રોન રશિયાની અંદર ચોરીછૂપીથી ઘુસાડ્યા હતા. યુક્રેને જે રીતે ડ્રોન હુમલો કર્યો, તેનાથી એવું અનુમાન લગાવાઇ રહ્યું છે કે ટ્રક ડ્રાઈવરોને ખબર પણ નહીં હોય કે તેઓ લાકડાના મકાનો સાથે હુમલો કરનારા ડ્રોન લઈ જઈ રહ્યા છે. યોજના અનુસાર, રિમોટ કન્ટ્રોલ સંચાલિત લાકડાના વિશાળ બોકસના ઉપરના ભાગે ડ્રોન ગોઠવાયા હતા. આ ટ્રક જુદા જુદા એરબેઝ નજીક નિશ્ચિત સ્થાને પહોંચી પછી રિમોટ કન્ટ્રોલ વડે બોક્સ ખોલીને કેમેરા તથા બોમ્બથી સજ્જ ડ્રોન એક્ટિવેટ કરાયા હતા. યુક્રેનના ઓપરેટરોએ દૂર બેઠા બેઠા જ ડ્રોન ઓપરેટ કરીને ટાર્ગેટ પર બોમ્બ ઝીંક્યા હતા.
• પણ આ ડ્રોન ક્યા હતા? ઓસ્ટ્રેલિયાના એબીસી મીડિયા ગ્રૂપે સૂત્રોને ટાંકીને કહ્યું કે યુક્રેન દ્વારા કરાયેલો હુમલો પશ્ચિમી દેશોને ઘણું શીખવી ગયો છે. યુક્રેન દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાયેલા ડ્રોન સામાન્ય ક્વોડકોપ્ટર હતા, પરંતુ આ ફર્સ્ટ પર્સન વ્યૂ (FPV) ડ્રોન હતા, જેમાં તેણે બોમ્બ ગોઠવ્યા હતા. FPVs અન્ય ડ્રોન કરતા નાના હોય છે અને તેમની સાથે કેમેરા જોડાયેલો હોય છે. દૂર બેઠેલો ડ્રોન ઓપરેટર કેમેરા વડે રિયલ ટાઇમ દૃશ્યો જોઇને નિશાન સાધી શકે છે. આવા એક ડ્રોનની કિંમત આશરે 4,000 ડોલર (લગભગ 3.4 લાખ રૂપિયા) હોવાનો અંદાજ છે. મતલબ કે યુક્રેનનો ડ્રોન પર કુલ ખર્ચ લગભગ 6 કરોડ રૂપિયા થયો હશે. FPV ડ્રોનના કેમેરાની લાઈવ વ્યુ સુવિધાને કારણે, હુમલાખોર તેનો ઉપયોગ વિમાનમાં ઉડવાના અનુભવની જેમ જ કરી શકે છે અને લક્ષ્ય પર સચોટ નિશાન સાધી શકે છે.
રશિયા ઊંઘતું ઝડપાયું
‘ધ ઈકોનોમિસ્ટ’ના અહેવાલ મુજબ, યુદ્ધના પ્રારંભિક મહિનામાં યુક્રેને તે વિસ્તારોને નિશાન બનાવ્યા જ્યાં રશિયા તેના બોમ્બર વિમાનો પાર્ક કરતું હતું. યુક્રેનના લગાતાર હુમલા પછી, રશિયાએ આ વિમાનોને યુક્રેનના ડ્રોન અને વિમાનોની પહોંચથી સેંકડો કિલોમીટર દૂરના અંતરે આવેલા એરબેઝ પર મોકલી દીધા જેથી તેને સુરક્ષિત રાખી શકાય. કહેવાય છે કે રશિયાએ 28 મે આસપાસ તેના લગભગ એક ડઝન બોમ્બર વિમાનો મિરમંસ્ક પ્રાંતના ઓલેન્યા એરફિલ્ડ પર મોકલ્યા હતા. જોકે, યુક્રેનની યોજના એટલી સોલીડ હતી કે રવિવારે ધોળા દિવસે કરેલા ડ્રોન હુમલામાં સૌથી વધુ નુકસાનગ્રસ્ત એરબેઝમાં ઓલેન્યા પણ સામેલ છે. યુક્રેનના વ્યૂહ સામે રશિયા ઊંઘતું ઝડપાયું છે. તેને કલ્પના પણ નહોતી કે આ રીતે પણ હુમલો થઇ શકે છે.
રશિયાની અંદર આ હુમલા ક્યાં થયા?
યુક્રેનિયન ડ્રોન દ્વારા રશિયાના પાંચ પ્રાંતમાં હુમલો કરાયો હતો. જેમાં મિરમંસ્કમાં ઓલેન્યા, ઇરકુત્સ્કમાં બેલાયા, આઇવાનવામાં આઇવાનવા એરબેઝ, રાયાજનમાં ડાયાધિલેવો ને આમીરમાં યીકેન્કા એરબેઝ. રશિયાએ આ હુમલાઓની પુષ્ટિ કરતાં કહ્યું હતું કે, યુક્રેનના ડ્રોન હુમલાનો વળતો જવાબ આઇવાનાવા, રાયાજન અને આમીરમાં અપાયો હતો. જોકે, મિરમંસ્ક અને ઇરકુત્સ્ક પ્રદેશોમાં ડ્રોન હુમલા ખૂબ નજીકથી કરાયા હતા, જેમાં અનેક બોમ્બર વિમાનો નાશ પામ્યા છે. ડ્રોન હુમલાથી આ એરફિલ્ડ્સમાં પણ આગ લાગી હતી. જોકે, હુમલામાં કોઈ જાનહાનિ થઈ ન હતી અને આગ પર કાબુ મેળવી લેવાયો હતો. રશિયાનું કહેવું છે કે તેણે આ હુમલામાં સામેલ કેટલાક શંકાસ્પદોની ધરપકડ કરી છે. ચોંકાવનારી વાત એ છે કે પહેલી વાર યુક્રેને ઇકુંસ્ક એરબેઝ પર હુમલો કર્યો, જે તેની સરહદથી 4300 કિમી દૂર છે. આ ઉપરાંત, 5500 કિમીના અંતરે આવેલા આમીરના યીકેન્કા એરબેઝ પર પણ હુમલો કરાયો હતો, જે રશિયાની પૂર્વે એક અંતરિયાળ વિસ્તારમાં અને ચીનની સરહદની નજીક આવેલું છે.